Συμφωνα με τον Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ο Αγιος Λουκάς
ο Ευαγγελιστής, που ήταν ελληνικής καταγωγής από την Αντιόχεια της
Συρίας και ιατρός επιστήμων της εποχής εκείνης, ετελείωσε την ζωήν του
μαρτυρικώς στην Θηβα της Βοιωτίας (τον κρέμασαν σε μια ελιά σύμφωνα με
την πηγή της Πατρολογίας MIGNE Ε.Π. 145,210, Νικηφόρος Καλλιστος
Ξανθόπουλος, Εκκλησ. Ιστορία 14ος αι.), όπου είχε έλθει να κηρύξη το
Ευαγγέλιο, μετά το Μαρτύριο του Αποστ. Παύλου στην Ρωμη επί Νερωνος
(Ευσέβιος, Ιστορ. βιβλ. 20).
Ο τόπος του μαρτυρίου του Αγ. Λουκά κατά
την παράδοσι, είναι το σημερινό παλαιό νεκροταφείο των Θηβών (ανατολικά
της πόλεως), η εκκλησία του οποίου ονομάζεται Αγ. Λουκάς. Μεσα σ
αὐτόν τον ναο βλέπουμε σήμερα, στο δεξιό μέρος του ιερού (διακονικό),
την αρχαία ρωμαϊκή λάρνακα (σαρκοφάγο), όπου είχε εναποτεθή το άγιο
λείψανο. Ο τάφος αυτός ανήκει στο Β π.Χ. αι., όταν πολλοί Ρωμαίοι
είχαν εγκατασταθή στην Ελλάδα, λόγω της ρωμαϊκής κατακτήσεως και ανήκε
στη ρωμαϊκή οικογένεια Νηδύμου – Ζωσίμου, όπου είχε ταφή και ο μικρός
γιός του Ζωσίμου, Νηδυμος, σύμφωνα με το ανέκδοτο αρχείο του Επ.
Παπαβασιλείου, γραμματέως της Βουλής, κατατεθειμένο στην βιβλιοθήκη της
Βουλής των Ελλήνων.
Οι χριστιανοί της Θηβας ετοποθέτησαν το άγιο λείψανο του Αγίου Λουκά
σ αὐτήν την λάρνακα «λόγω τιμής». Επί Αυτοκράτορος Κωνσταντίου
(337-361), υιού του Μεγάλου Κωνσταντίνου, το άγιο λείψανο μετεφέρθη στην
Κωνσταντινούπολι (3 Μαρτίου 357) με την βοήθεια του Αγίου Αρτεμίου
Δούκα της Αιγύπτου και τοποθετήθηκε κάτω από το ιερό του Ναού των Αγ.
Αποστόλων, μαζί με τα άγια λείψανα των Αγίων Ανδρέου και Τιμοθέου.
Κατά την μαρτυρία του εκκλησιαστικού συγγραφέως Νικηφόρου – Καλλίστου
Ξανθοπούλου, την ημέρα του μαρτυρίου του έπεσε από τον ουρανό ένα
θαυματουργό υγρό επάνω στον τάφο του, που θεράπευε τα μάτια. Η
θεραπευτική αυτή δύναμις εξέρχεται μέχρι σήμερα από την μαρμάρινη
λάρνακα. Το γεγονός, ότι η λάρνακα εξακολουθεί να θαυματουργή ύστερα από
τόσους αιώνες, είναι αποδεικτικό στοιχείο, ότι πρόκειται για τον
αυθεντικό τάφο του Ευαγγελιστού Λουκά. Το άγιο λείψανο βρίσκεται σήμερα
στην Παδοβα της Ιταλίας κοντα στην Βενετία, όπου μετεφέρθη από τούς
Φράγκους κατακτητάς του Βυζαντίου το 1204 και είναι τοποθετημένο στην
εκκλησία Santa Justina στο κέντρο της πόλεως.